Hozirgi kunda sun’iy intellekt (SI) texnologiyalari, xususan, ChatGPT kabi model va tizimlar ilmiy-tadqiqot ishlarida samarali yordamchi vosita sifatida qo‘llanilmoqda. Ayniqsa, pedagogika yo‘nalishida dissertatsiya yozayotgan olimlar uchun SI orqali tezkor ma’lumot olish, fikrlarni tahlil qilish va ilmiy izlanishlarga yo‘nalish berishda to‘g‘ri savol (prompt)lar berish juda muhim ahamiyat kasb etadi. Quyida to‘g‘ri va noto‘g‘ri promptlarning taqqoslamasi misollar bilan keltiriladi.
1. TO‘G‘RI PROMPT NIMA?
To‘g‘ri prompt — bu aniq, tushunarli va mavzuga doir so‘rov bo‘lib, u sun’iy intellektdan kerakli, mazmunli va foydali javob olish imkonini beradi.
✅ Misol 1:
Prompt:
“Pedagogik texnologiyalarni zamonaviy dars jarayoniga tatbiq etishning afzalliklari haqida ilmiy adabiyotlar asosida qisqacha sharh yozib ber.”
Nega to‘g‘ri?
-
Mavzu aniq: pedagogik texnologiyalar.
-
Vazifa aniq: qisqacha sharh yozish.
-
Manba turi ko‘rsatilgan: ilmiy adabiyotlar asosida.
✅ Misol 2:
Prompt:
“Oliy ta’limda talabalarning tanqidiy fikrlash kompetensiyasini rivojlantirish bo‘yicha ilg‘or xorijiy tajribalar misolida 3 ta ilmiy maqola nomini va qisqacha tavsifini keltirib ber.”
Nega to‘g‘ri?
-
So‘rov konkret.
-
Ma’lumot turi va soni aniqlashtirilgan: 3 ta maqola va tavsif.
2. NOTO‘G‘RI PROMPT NIMA?
Noto‘g‘ri prompt — bu mavhum, umumiy, chalkash yoki noaniq so‘rov bo‘lib, u foydasiz yoki noto‘g‘ri javoblar keltirib chiqarishi mumkin.
❌ Misol 1:
Prompt:
“Pedagogika haqida ma’lumot ber.”
Nega noto‘g‘ri?
-
Juda umumiy.
-
Maqsad aniq emas.
-
Qaysi pedagogika sohasi haqida ekanligi ko‘rsatilmagan.
❌ Misol 2:
Prompt:
“Menga dissertatsiya yozib ber.”
Nega noto‘g‘ri?
-
Vazifa haddan tashqari keng va noaniq.
-
Mavzu, yo‘nalish, hajm yoki tuzilma keltirilmagan.
3. ILMIY ISH UCHUN TO‘G‘RI PROMPTLAR YARATISH BO‘YICHA TAVSIYALAR
-
Aniq mavzuni belgilang: Misol: “Inkluziv ta’limda maxsus ehtiyojli bolalar bilan ishlash metodikasi.”
-
Izlanayotgan ma’lumot turini ko‘rsating: maqola, tahlil, statistik ma’lumot, grafik, taqqoslash va h.k.
-
Javob shaklini aniqlang: jadvalda, ro‘yxat shaklida, qisqacha xulosa, maqola ko‘rinishida va h.k.
-
Talablaringizni yozing: masalan, “500 so‘zdan iborat”, “O‘zbek tilida bo‘lsin”, “APA uslubida manbalarni keltir”.
4. PEDAGOG OLIMLAR UCHUN FOYDALI PROMPT MISOLLARI
| Maqsad | To‘g‘ri Prompt | Noto‘g‘ri Prompt |
|---|---|---|
| Ilmiy maqola rejasini tuzish | “Pedagogik baholash tizimlari bo‘yicha ilmiy maqola yozish uchun reja tuzib ber.” | “Baholash haqida nima deysan?” |
| Adabiy tahlil | “Vigotskiyning sotsiokultural nazariyasi asosida ta’lim jarayoni haqida tahlil ber.” | “Vigotskiy haqida yoz.” |
| Dissertatsiya bobini yozish | “Dissertatsiyamning 2-bobi uchun ‘Ta’limda axborot texnologiyalarining o‘rni’ mavzusida 700 so‘zli nazariy sharh yoz.” | “Ikkinchi bobni yozib ber.” |
| Diagramma so‘rash | “Inkluziv ta’limning bosqichlari haqida oddiy diagramma chizib ber.” | “Inkluziv ta’lim haqida chiz.” |
XULOSA
Pedagogika yo‘nalishida dissertatsiya yozayotgan olimlar uchun sun’iy intellektdan foydalanish — vaqtni tejash, ilmiy tahlilni chuqurlashtirish va g‘oyalarni rivojlantirishda katta yordam beradi. Ammo bunda eng muhim jihat — to‘g‘ri prompt berishdir. Yuqorida keltirilgan misollar va tavsiyalar orqali siz ham o‘z ilmiy ishingizda SI vositalaridan samarali foydalana olasiz.
Ushbu maqola ChatGpt orqali yozildi